Newsletter

Cmentarz żydowski 1522 – 1941r.

Kilkaset metrów od Wielkiej i Małej Synagogi, przy drodze z Tykocina do Kiermes i Pentowa zlokalizowany jest cmentarz żydowski. Jest to najstarsza na Podlasiu i jedna z najstarszych polskich nekropolii żydowskich, istniejąca od 1522 roku, a więc od czasów sprowadzenia przez Olbrachta Gasztołda Żydów do Tykocina. W przywileju dla społeczności żydowskiej, Gasztołd postanowił między innymi: „Miejsce też kładzenia się, gdzie martwe chować mają, daliśmy im za ogrody, wjeżdżając w bór pierwszą górą nad rzeką”. Do 1750 roku chowano tu również Żydów białostockich.

Dziś na rozległej łące można zobaczyć charakterystyczne dla Podlasia macewy, wykonane z prostych, surowych kamieni. Nekropolię zniszczyli naziści, z ich polecenia usunięto większość płyt nagrobnych i rozebrano cmentarny mur, a pozyskany w ten sposób kamień użyto do budowy dróg. W procesie dewastacji – także po wojnie – brali udział również niektórzy Polacy, którzy nagrobki wykorzystali do różnych celów w swoich gospodarstwach. Kilkanaście odzyskanych macew – z których część po wojnie przerobiono na tarcze szlifierskie – przechowywanych jest w magazynie miejscowego muzeum. Trudno wyobrazić sobie, jak miejsce to wyglądało przed wojną. Przytoczmy zatem fragment sporządzonych w 1946 r. wspomnień Menachema Turka, jednego z nielicznych ocalałych tykocińskich Żydów: „Stary cmentarz był pokryty starymi, ciężkimi macewami sprzed stuleci. Grobami rabinów, gaonów i wielkich swego pokolenia. Grobami, do których zbliżano się zdjąwszy buty, ze strachem i wielkim szacunkiem. Grobami, wokół których powstawały legendy; macewami rozpadniętymi ze starości, ze szparami, w które ludzie w potrzebie drżącymi palcami wkładali kwitlech (kartki z prośbami o wstawiennictwo u Boga) i od razu odczuwali ulgę w zbolałych sercach”.

Cmentarz żydowski wpisany jest do rejestru zabytków pod nr : A-106 z 29.12.1984

Tekst pochodzi ze strony www.kirkuty.xip.pl; Cytujemy za: www.ciekawepodlasie.pl; autor: Grzegorz Kossakowski

 

(zobacz na mapie)